System z Bretton Woods — podstawowe założenia, historia i wpływ

Patrząc wstecz na ekonomię XX wieku, nie można pominąć słynnych porozumień Bretton Woods, które miały ogromny wpływ na gospodarkę światową i uczyniły z jednej waluty narodowej de facto lidera, na którym opierały się waluty wielu krajów.

Porozumienie z Bretton Woods to system stosunków walutowych, który stawił dolara amerykańskiego w miejscu jednej miary międzynarodowych rozliczeń walutowych i przechowywania rezerw. System trwał od 1944 do 1976 roku i miał znaczący wpływ na gospodarkę światową.

Główne punkty Bretton Woods system

Porozumienie miało trzy główne cele:

• Stworzenie równowagi w międzynarodowym systemie wymiany.
• Przywrócenie międzynarodowego wolnego handlu.
• Stworzenie narodowych zapasów rezerwowych, które mogłyby być wykorzystane do radzenia sobie z kryzysami gospodarczymi.

Główne postanowienia porozumienia z Bretton Woods:

• Dolar amerykański (USD) staje się główną walutą rozliczeniową świata. Jest liczony na równi ze złotem jako międzynarodowa rezerwa finansowa i jest jedyną walutą narodową, która może być wymieniana na złoto. Najprościej mówiąc, dolar amerykański stał się jedynym ekwiwalentem złota.
• Wszystkie główne waluty świata są powiązane z dolarem amerykańskim. Funt brytyjski (GBP) otrzymał status drugiej „waluty rezerwowej”.
• Wszystkie banki centralne innych krajów są zobowiązane do utrzymywania stabilnych kursów swoich walut narodowych.
• Wszystkie kraje będące stronami porozumienia mogą w razie potrzeby stosować dewaluację i rewaloryzację swoich walut narodowych.
• W celu rozwiązania potencjalnych trudności i celów powstało kilka instytucji finansowych — Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju.

Bretton Woods system — powstanie i wpływ

Do czasu pojawienia się porozumienia z Bretton Woods, złoto było jedynym finansowym miernikiem wymiany walut. Każdy kraj ustalał własny kurs swojej waluty narodowej, która była powiązana ze złotem. Kolejne kryzysy gospodarcze i II wojna światowa pokazały, że światowy system gospodarczy wymaga odnowy. Wiele krajów zaczęło odchodzić od standardu złota, zaprzestając swobodnej wymiany walut narodowych na złoto. Ponadto dewaluacja walut stała się częstsza, poważnie destabilizując gospodarkę światową.

W lipcu 1944 roku w Bretton Woods w Stanach Zjednoczonych odbyło się trzytygodniowe spotkanie delegatów 44 krajów członkowskich koalicji antyhitlerowskiej — Konferencja Monetarna ONZ. W jej wyniku podpisano porozumienia, które stały się znane jako System z Bretton Woods.

Głównym rezultatem porozumień była decyzja, że tylko jedna waluta będzie powiązana ze złotem jako punktem odniesienia i że będzie ona używana przez wszystkie kraje uczestniczące. Oficjalny kurs wymiany wynosił 35 dolarów za uncję trojańską złota. Ponieważ w Europie i Azji wciąż trwały wojny, a ich gospodarki były w niepewnym stanie, wybrano dolara amerykańskiego, ponieważ miał on najbardziej stabilny system gospodarczy i stopniowo zyskiwał na sile. Ponadto Stany Zjednoczone posiadały największe zapasy złota i mogły zagwarantować wymianę swojej waluty narodowej na metal szlachetny. Biorąc pod uwagę wpływ Wielkiej Brytanii, jej waluta, funt brytyjski, została uznana za „walutę rezerwową”.

W ten sposób waluty światowe zostały powiązane z dolarem amerykańskim. Powstały specjalne organizacje, które miały pomóc w osiągnięciu stabilności w nowym systemie.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) był odpowiedzialny za udzielanie pożyczek krajom sygnatariuszom, które były wykorzystywane do wspierania walut narodowych i deficytów bilansów płatniczych.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) pomagał innym krajom w odbudowie ich gospodarek.

Ponadto powstał Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), którego celem było zmniejszenie ceł handlowych. Organizacja ta została później zreorganizowana w Światową Organizację Handlu (WTO).

Wszystkie kraje, które były członkami Międzynarodowego Funduszu Walutowego, zamieniały dolary amerykańskie na złoto, po dogodnym w danym momencie kursie. W efekcie wszystkie ceny światowe zaczęły być ustalane w dolarach amerykańskich, co doprowadziło do swoistej hegemonii walutowej Stanów Zjednoczonych w gospodarce światowej.

Istotą nowego systemu było postawienie znaku równości między złotem a dolarem amerykańskim, tak aby kraje mogły z pełnym spokojem trzymać swoje rezerwy zarówno w dolarach, jak i w szlachetnym metalu. Jednocześnie emisja dolarów musiała być poparta rezerwami złota USA. I wiele krajów rzeczywiście zdecydowało się trzymać swoje rezerwy walutowe w dolarach zamiast w złocie. Jednak istniał pewien problem — im więcej było transakcji międzynarodowych, tym więcej dolarów trzeba było wyemitować, aby zapewnić wymianę coraz większej ilości pieniędzy.

Próg niewymienialności został osiągnięty w 1964 r., kiedy rezerwy dolarów w bankach międzynarodowych osiągnęły wielkość amerykańskiej rezerwy złota. W tym samym czasie rezerwy dolarowe nadal rosły, natomiast rezerwy złota USA zaczęły maleć. W konsekwencji narastał brak zaufania do USA i ich zdolności do wywiązywania się z umów o wymianie dolarów na złoto.

Wpływ na wzrost nieufności miała również sytuacja polityczna. Rosnące ceny ropy, inflacja w wielu krajach, liczne spory między państwami europejskimi a USA — to wszystko zwiększało niezadowolenie wielu krajów z hegemonii dolara w gospodarce światowej. Coraz więcej krajów wolało przejść na płynne kursy walutowe, zamiast utrzymywać dotychczasowy stały kurs wobec dolara amerykańskiego. Ostatecznym ciosem dla systemu Bretton Woods była deprecjacja dolara amerykańskiego. W 1967 roku nastąpiła dewaluacja brytyjskiego funta szterlinga. W 1968 roku kilka krajów europejskich odmówiło wsparcia dla stabilności rynku walutowego.

Koniec porozumień z Bretton Woods nastąpił w 1976 roku wraz z przyjęciem obowiązującego do dziś jamajskiego systemu monetarnego. Kursy walutowe stały się płynne i nie były już powiązane ze złotem. Inne waluty zaczęły aprecjonować i umacniać swoje kursy. Dolar stracił status głównej waluty świata.

Niemniej jednak 30 lat systemu z Bretton Woods pozostawiło swoje dziedzictwo. Pomimo siły innych walut, w tym euro i juana, dolar pozostaje kluczowym graczem w gospodarce, a główne pary walutowe są powiązane przede wszystkim z nim. Pewne znaczenie zachowuje również wpływ gospodarki USA na gospodarkę światową. Widać to zwłaszcza po wpływie, jaki na kursy walut na całym świecie wywierają dramatyczne kryzysy w gospodarce amerykańskiej, a także wiadomości geopolityczne.